Regelmatig krijgen wij de kritische vraag: “Wat levert al dat onderzoek nou eigenlijk op?” In de praktijk leeft het idee dat geld dat nu aan onderzoek wordt besteed, misschien beter ingezet kan worden voor extra handen in de wijk. Want zijn die mensen op de werkvloer niet het hardst nodig? Die vraag begrijpen we maar al te goed. Toch geloven wij – Patrick en Elizabeth – dat praktijkgericht onderzoek méér doet dan je op het eerste gezicht ziet. Het draagt niet alleen bij aan kennis, maar zorgt ook voor beweging, verbinding en verandering in de praktijk. Wij zagen dat zelf tijdens ons project Grip op Geldzaken in Dordrecht West.

Als onderzoekers betraden wij als nieuwkomers de wijk Wielwijk. Onze missie: samen met bewoners en diverse spelers onderzoeken hoe zij meer grip op hun geldzaken kunnen krijgen. Daarbij kozen wij bewust voor een aanpak waarin de stem van en verbinding met bewoners centraal staat. Want oplossingen die werken, beginnen bij de mensen om wie het gaat.

Onderzoek als interventie in het dagelijks leven

Wat vaak onderbelicht blijft, is dat onderzoek niet pas ná afronding zijn waarde laat zien. Praktijkgericht onderzoek werkt al tijdens het proces zelf. Lector Harry van Vliet (HvA) stelt in zijn lectorale rede (2022) dan ook voor om het begrip doorwerking te gebruiken in plaats van termen als ‘impact’ of ‘valorisatie’. Waar die laatste uitgaan van een lineair proces – onderzoek doen, resultaten presenteren, toepassing in de praktijk – laat doorwerking zien dat verandering vaak al tijdens het onderzoek begint.

Het gaat om méér dan alleen meetbare uitkomsten. Het begint al bij het formuleren van de juiste vragen samen met bewoners en professionals. Bij het organiseren van bijeenkomsten waarin mensen ervaringen delen en ideeën uitwisselen. En bij het stimuleren van gesprekken die anders misschien nooit gevoerd zouden worden.

Samen leren, samen veranderen

Een treffend voorbeeld van hoe onderzoek op een onverwachte manier kan doorwerken, ontstond tijdens onze samenwerking met een vrouwengroep van een moskee in Dordrecht West. Samen met de coördinator van het financieel spreekuur van de Alliantie Dordrecht sloten wij aan bij een studiedag van de vrouwen. In een veilige, vertrouwde omgeving deelden we inzichten uit ons onderzoek over geldzaken. Maar al snel ging het gesprek over meer dan alleen financiën.

De vrouwen gaven aan dat grip op geld niet los te zien is van andere thema’s – zoals taalvaardigheid. Het volgen van financiële cursussen bleek lastig als je de Nederlandse taal niet voldoende beheerst. Toch ervaarden sommige vrouwen een drempel om zich zelfstandig aan te melden voor taallessen.

Wat toen gebeurde, laat zien waar ons inziens doorwerking ook over gaat. De groep besloot gezamenlijk het gesprek aan te gaan met de gemeente. Niet alleen over financiële educatie, maar ook over taalondersteuning. En waar eerst individueel aanmelden te spannend leek, gaven de vrouwen zich als groep op voor een taalklas. Dat was geen directe uitkomst van een vooraf geformuleerd onderzoeksdoel, maar een mooi voorbeeld van ‘ongerichte’ doorwerking: spontane, betekenisvolle verandering die ontstaat doordat mensen samenkomen, in gesprek gaan en samen actie ondernemen.

De waarde van verbinding en reflectie

Wat dit voorbeeld ons leert, is dat onderzoek niet alleen een bron van kennis is, maar ook een katalysator voor beweging, verbinding en verandering . Door in verbinding te komen met bewoners, ontstaat ruimte om gevoelige onderwerpen bespreekbaar te maken. Onderwerpen die vaak in de taboesfeer liggen, maar die wel degelijk invloed hebben op het dagelijks leven – zoals schulden, schaamte, of moeite met taal.

Voor ons als onderzoekers is het essentieel om alert te zijn op deze vormen van doorwerking. Ze ontstaan soms onverwacht, maar zijn van grote waarde. Ze maken zichtbaar hoe onderzoek daadwerkelijk kan bijdragen aan het versterken van gemeenschappen en leefomstandigheden.

Dus: wat levert onderzoek op? Meer dan cijfers en rapporten. Het levert beweging, verbinding en verandering – en soms ook een gezamenlijke stap durven zetten.

Bron:

Van Vliet, H. (2022). De Voorbeschouwing: Over impact, valorisatie en doorwerking. Academische Uitgeverij Eburon

Over de auteurs:

Elizabeth van Twist en Patrick Bek zijn vanuit Hogeschool Rotterdam verbonden aan de werkgroep Samen zorgen voor financiële gezondheid