‘Er is te veel aandacht voor het oplossen van de problemen en te weinig aandacht voor de aanpak van de oorzaken’

Het eerste kenniscafé van 2019 is alweer achter de rug. Ditmaal stond het thema Intergenerationele Problematiek centraal. Donderdag 17 januari kwamen zo’n 25 professionals (docenten, onderzoekers, sociaal ondernemers) bijeen op Hogeschool Rotterdam om te discussiëren over hoe je kan omgaan met problemen die van generatie op generatie overgaan.

Docentonderzoeker Erfan Pourmohammadi opende het kenniscafé. Hij deelt de bevindingen van het werkteam dat zich in 2018, in Schiedam, Vlaardingen en Rotterdam, heeft beziggehouden met dit thema. Het doorbreken van intergenerationele problematiek is een ingewikkelde opgave. “Er bestaat  geen kant-en-klare oplossing of methodiek. Het doorbreken van een problematisch patroon kan wanneer de vakbekwame en persoonlijk geïnteresseerde, sociaal professional gelooft in de mogelijkheden van zijn/haar cliënt.”

Wat is intergenerationele problematiek?
Intergenerationele problematiek gaat over problemen die minimaal in 3 generaties voorkomen.. Denk hierbij aan mishandeling, armoede, risicogedrag en criminaliteit. Verschillende factoren (sociale, biologische en psychologische) bepalen of en in welke mate deze problemen worden ‘doorgegeven’ aan volgende generaties.  Belangrijk is dat de sociaal professional  eigen inzichten volgt en vakkennis inzet om zo de discretionaire ruimte zo goed mogelijk te benutten. Dit houdt in dat er soms moet worden afgeweken van de richtinggevende kaders.

Vertrouwensband
Het kunnen aanpakken van dit problematische patroon als professional kan alleen vanuit een vertrouwensband met de cliënt. Dat vraagt van de professional een onbevooroordeelde manier van werken. De praktijk leert dat een positieve benadering en het goed aansluiten van de oplossingsrichtingen bij de leefwereld van de cliënt voorwaarden zijn voor het kunnen doorbreken van een patroon. In Scandinavië blijken de professionals ook steeds meer aandacht te hebben voor culturele aspecten en gendersensitiviteit.
Een rondje langs de aanwezige professionals leert dat de term intergenerationele problematiek niet zo veel gebruikt wordt, maar dat het een dergelijk problematisch patroon wel terugkomt in vrijwel iedere casus. Met interesse vragen stellen als ‘wie was je vader of moeder’ kunnen het ijs breken en een band scheppen waardoor mensen willen vertellen over hun familie.

Kinderen zijn probleemeigenaar
Volgens Angelina Franken van Stichting Elckerlyc (dak- en thuislozenopvang) in Vlaardingen zijn kinderen de echte probleemeigenaren. “De ouders hebben geleerd (of aangeleerd) om op een verkeerde manier met problemen om te gaan. Wij proberen daarom de kinderen te leren om het anders te doen.” Problemen zoals huiselijk geweld blijken veel voor te komen van generatie op generatie. Dat deze gezinnen dakloos raken heeft vaak een andere oorzaak: schulden. Er wordt volgens Franken door de beleidsmakers geen geld vrijgemaakt voor de kinderen, omdat zij niet worden gezien als probleemeigenaar. Wij worden alleen voor de volwassenen gefinancierd.” Aan professionals de taak/uitdaging om de patronen te doorbreken. Wanneer je als professional iemand binnen een probleemgezin tot andere inzichten kunt laten komen en zo kunt helpen om het negatieve patroon te doorbreken, heb je al veel bereikt.

Tafelthema’s
Tijdens drie leertafelgesprekken met verschillende thema’s worden ervaringen en ideeën uitgewisseld:
1. Hoe kunnen sociaal professionals hardnekkige intergenerationele problematiek doorbreken? :

• Educatie en bewustwording
• Inzetten van rolmodellen
• Het vieren van kleine successen

Uiteindelijk doorbreken mensen het patroon zelf.

2. Hoe kunnen sociale professionals preventief een rol spelen?

• Professionals hebben een signalerende rol, bijvoorbeeld t.a.v. omgaan met geld.
• Collectieve bewustwording kan bereikt worden met educatie; van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam.
• Focus leggen bij het kind
• Focus op het doorbreken van andere patronen.

3. Hoe ziet het beleid eruit voor sociale professionals?
Nu:

• Er wordt nu te weinig specifiek ingezet op intergenerationele problematiek.
• Te veel ingezet op oplossen van problemen en niet de aanpak van oorzaken.
• Weinig tijd om systemisch te kunnen werken.

Gewenst is:

• Ruimte in tijd en nazorg.
• Ondersteuning om persoonlijker te kunnen werken.
• Meer supervisie
• Meer ruimte voor professionals

Hoe verder?
Er valt dus nog veel winst te behalen. Zeker gezien het feit dat intergenerationele problematiek vaak niet herkend wordt en daardoor onderkend wordt door hen die het aangaat. Dat maakt het complex en vereist maatwerk. Een stap in de goede richting is wanneer (sociaal) professionals in de wijk elkaar kunnen versterken, bijvoorbeeld door het delen van kennis en ervaringen of het leren binnen een community of practice. De Werkplaats gaat, onder leiding van Erfan Pourmohammadi, de komende maanden met verschillende wijkteams actief aan de slag met dit thema.

Het kenniscafé is een initiatief van de Werkplaats Sociaal Domein Zuid-Holland Zuid en is een openbare, toegankelijke vorm om kennis en ervaringen te delen, vragen uit de regio te agenderen en samen te zoeken naar nieuwe vormen van doen in het sociaal domein. De kenniscafés worden in samenwerking met gemeenten, organisaties, sociaal ondernemers, studenten en de werkteams van de Werkplaats georganiseerd.