De vraag hoe we met elkaar ouder willen worden in deze wereld is misschien wel de meest prangende vraag onder oudere, maar zeker ook jonge mensen. Tegelijkertijd is het wellicht één van de meest complexe vraagstukken om te beantwoorden in deze bizarre tijd van versnelling en verandering. We zullen met elkaar actief in gesprek moeten over wat we vinden dat volwaardig ouder worden zou moeten betekenen, voor onze ouderen nu, en onze jonge mensen in de toekomst. En ons onderwijs van Social work, is daar een aangewezen plek voor.

Maart 2025 heb ik mijn tussentijdse bevindingen van het project Vrijwillige inzet ouderen voorgelegd aan mijn collega’s uit mijn onderwijsteam. De vraag die daarbij centraal staat is hoe aandacht voor ouder worden in de opleiding Social work kan worden vergroot. Vanuit mijn ervaring als ouderen maatschappelijk werker verbaas ik me over de beperkte inhoudelijke aandacht voor werken met ouderen in ons onderwijs. We bieden onze studenten een eenzijdig, niet realistisch beeld: koffie schenken, wandelingetjes maken, fysieke zorg en dementie. De diepgang van gesprekken over het leven, ouder worden en de toekomst slaan we volledig over. Gelukkig zijn mijn collega’s het met mij eens: onderwijs symboliseert de noodzaak van een vernieuwde kijk op ouder worden anno 2025.

Natuurlijk worstelen mijn collega’s en ik ons bij de start van de bijeenkomst ook door vrijwel alle clichés over het ouder worden: de afhankelijkheid van zorg, beperkingen die plezier belemmeren, met daartegenover de vrijheid en tijd die de vitale oudere kan laten genieten.  De dooddoener die tenslotte ook hier het gesprek kaapt is dat “studenten de doelgroep niet aantrekkelijk vinden om mee te werken”. En daarmee is het gesprek klaar zou je zeggen.

Wat is er dan wel aantrekkelijk aan om gesprekken te voeren met mensen die hun kinderen mishandelen, of daklozen te ondersteunen die op de rand van afgrond van onze samenleving balanceren? Ik denk hoop. Dergelijke doelgroepen lijken spannender om mee te werken omdat er (meer) hoop zou zijn voor deze groepen: het kan beter worden en soms is er zelfs een weg terug. Maar met het werken met ouderen is dat anders. Het werken met ouderen confronteert ons met een toekomst die, als het goed is, onvermijdelijk en niet terug te draaien is. Het niet willen werken met ouderen gaat dus denk ik niet zozeer over een doelgroep die niet aantrekkelijk is, maar gaat misschien over de angst waar we zelf liever niet mee geconfronteerd worden. Deze angst voor ouder worden houdt onze hele samenleving in haar greep. Ageism, de fixatie op jong blijven, is een in de haarvaten van onze samenleving doorgedrongen fenomeen.

In mijn ogen is in gesprek  gaan over ouder worden alles behalve hopeloos. Ik kan als docent vanuit ervaring spreken dat het gesprek met studenten over ouder worden ontzettend leuk en leerzaam is. Ouder worden doen we constant gedurende ons hele leven. Door in te zoomen op hoe tijd en plek bepalen hoe er in Nederland gekeken wordt naar ouder worden, kunnen we loskomen van het idee dat onze Hollandse aanpak gericht op participatie en autonomie de waarheid is. We kunnen leren dat ouder worden over veel meer gaat dan over thema’s als aftakelen en vitaliteit.

Als we dit wat vaker doen, kunnen jonge mensen misschien wat meer opgelucht adem halen, omdat ze minder energie hoeven te steken in het vermijden van het onvermijdelijke. We moeten eens stoppen met zo lang mogelijk wegkijken. Ik gun het onze jonge mensen, en onszelf, te leren van die angst los te komen en daarmee een debat over waardig ouder worden te kunnen voorzien van een frisse wind. De sleutel ligt denk ik bij het doorbreken van de gedachte dat alleen ouderen ouder worden.

Over de auteur:

Lieke de Kok is vanuit Hogeschool Inholland verbonden aan het project Vrijwillige inzet ouderen