Moeten we onze jongeren niet veel beter voorbereiden op het leven in een consumptiemaatschappij met haar vele verleidingen en ‘financiële gevaren’ door de slimme marketingtrucs van bedrijven?

De schuldenproblematiek in Nederland is nog steeds een groot probleem. Op allerlei mogelijke manieren proberen gemeentes en organisaties in het sociaal domein burgers met schulden te ondersteunen. Uit de laatste cijfers van gemeente Rotterdam blijkt dat het aantal Rotterdammers met problematische schulden de afgelopen jaren enigszins is afgenomen van 27.000 in 2018 tot 25.000 in 2020. De doelstelling om aan het eind van deze aflopende collegeperiode voor 15.000 Rotterdammers met financiële problemen een individueel ondersteuningsplan op te stellen is niet gehaald, maar dit is wel gelukt voor 11.460 Rotterdammers met financiële problemen. Daarbij werd, mede door de gewijzigde Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, meer ingezet op vroegsignalering; het pro-actief benaderen van burgers die een betalingsachterstand hebben op één van de vaste lasten zoals huur, energie en ziektekosten.

Maar uiteindelijk wordt er erg veel ondersteuning geboden die curatief van aard is. Hulp- en dienstverlening aan burgers die al financiële problemen hebben. Hoe waardevol zou het zijn als we ervoor kunnen zorgen dat er minder burgers in deze situatie komen? Hoewel er steeds meer aandacht voor schuldpreventie, die gericht is op het zodanig financieel vaardig maken van mensen dat ze hun financiën op orde houden door allerlei maatregelen, activiteiten en voorzieningen, daalt het aantal burgers met schulden niet substantieel. Schuldpreventie draait om het veranderen van gedrag. En niets is zo moeilijk als het veranderen van gedrag vooral als dat routinematig is, gestuurd wordt door onbewuste processen maar ook aangemoedigd wordt in onze consumptiesamenleving. En hier gaan een aantal complexe vragen aan vooraf. Hoe bereiken we, zowel fysiek als qua ontvankelijkheid, mensen die nog geen concrete hulpvraag hebben maar die door een life-event, zoals 18 jaar worden, een verhuizing, het overlijden van een partner of een scheiding enz. een mogelijk financieel risico lopen?

Het werkteam Armoede en schulden houdt zich met veel energie en betrokkenheid met dit soort uitdagende vraagstukken bezig. Er valt nog veel te leren van elkaar en van alle praktijkgerichte en wetenschappelijke inzichten met betrekking tot financieel gedrag. Daarom brengen wij die verschillende inzichten samen. 

Afke Theunissen is als docentonderzoeker Sociaal Juridische Dienstverlening van Hogeschool Inholland verbonden aan het werkteam Armoede en schulden.